PROJE TARİHİ: Eylül 2021-Eylül 2024
PROJENİN AMACI: Geçmişten günümüze Trabzon’da icra edilen zanaatlardan bir de kuyumculuktur. Coğrafi işaret almış olan Trabzon kuyumculuk tekniklerinin güncel tasarımlarla yaşatılması amacıyla saha çalışmalarında elde edilen verilerden yararlanılarak yeni model ve formlarda ürünler tasarlanması amaçlanmıştır. Ürünlerin bir kısmı koleksiyon amaçlı bir kısmı satış ofislerinde pazarlanmak amacıyla üretilmektedir.
PROJENİN KAPSAMI: Trabzon’a özgü hasır örme, kazaziye ve telkâri teknikleri araştırılmakta, değerli, yarı değerli taş ve metaller kullanılarak yapılan takı ve süs eşyaları tespit edilip arşivleme çalışmalarıyla teknik ve desenler kayıt altına alınmaktadır. Trabzon merkez ve ilçelerini kapsayan bu çalışmayla yöreye ait kuyumculuk desenlerinin güncel tasarımlarla gelecek nesillere aktarılması da hedeflenmektedir. Arşiv oluşturma ve satışa yönelik üretim gerçekleştiren bu proje; Kuyumculuk Teknolojileri, Araştırma, El Sanatları ve Grafik Fotoğrafçılık Alanları tarafından yürütülmektedir.
PROJENİN İÇERİĞİ: Toplumları birbirinden ayıran en önemli özelliklerin başında kültürel farklılıklar gelir. Kültürel farklılık ise giyimin kuşamın, alışkanlıkların, estetik beğenilerin, inançların, yaşanan coğrafyaya uyumun şekillendirdiği tüm değerlerin toplamıyla ifade edilir. Çok uzun yıllar toplum hayatının bir parçası olabilmiş kültürel ögeler de tarihsel üst kimliği oluştururlar. O nedenle kültürel zenginliklerin gelecek nesillere aktarılması aynı zamanda tarihsel üst kimliğin korunması anlamına gelir.
Önemli bir kültürel alan oluşturan giyim-kuşamın tamamlayıcı unsuru takı ve aksesuarlardır. Takı ve aksesuarlar kullanan kişinin; toplumdaki konumu, ekonomik ve sosyal statüsü, medeni durumu hatta etnik kimliği hakkında bilgiler verir. Geleneksel Türk el sanatları Anadolu ikliminden geçen çeşitli medeniyetlerin bu topraklarda bıraktığı tarihi birikimin yansımasıdır.
Trabzon ve çevresi geleneksel el sanatları bakımından oldukça zengin bir bölgedir. Osmanlı dönemi sicil kayıtlarına göre Trabzon’da icra edilen önemli el sanatlarından biri de kuyumculuktur. Kuyumculukta oldukça mahir olan Trabzon zanaatkârlarını Evliya Çelebi “Dünyada Trabzon’un kuyumcuları gibi usta kuyumcu yoktur.” ifadeleriyle anlatmaktadır. Bu topraklarda oldukça köklü bir geçmişi olan telkâri, kazaz ve hasır örücülüğüyle üretilen ürünler; günümüzde de aynı hassasiyetle aslına uygunluk ve ayar sağlamlığı gibi kontrollerden geçirilerek piyasaya sürülür.
Proje yürütülürken Trabzon kuyumculuğunun yöresel teknikleri hasır örme, kazaziye ve telkâri teknikleriyle atölyelerimizde uygulanan diğer teknikler araştırılmıştır. Araştırma alanı tarafından konuyla ilgili literatür taraması yapılarak elde edilen veriler ışığında projede çalışacak alan ve tasarım ekibine yönelik sunum gerçekleştirilmiştir. Daha sonra yapılacak saha araştırmalarıyla da Trabzon’un kuyumculuk kültürüne ait özgün verilerin kayıt altına alınması planlanmıştır.
Derleme yoluyla elde edilen bulgular tasarım boyutunda değerlendirilerek bölge kültürünü yansıtan yeni modernize tasarımlara dönüştürülmektedir. Hazırlanan taslak çizimler vektöre çevrilerek prototipler oluşturulur ve üretime geçilir. Devam etmekte olan proje kapsamında yapılan ürünlerde kullanılan malzemeler, ürün özellikleri, ürünlerin yapım aşamaları, sunum, çekilen fotoğraflar, videolar, röportaj ve görüşme kayıtları tasnif edilerek proje bitiminde raporlandırılacak, kuyumculuk alanına ilgi duyan araştırmacılar için bir başvuru kaynağı oluşturacaktır.